zeki rıza sporel ne demek?

Mehmed Zeki Sporel¹ (28 Şubat 1898, İstanbul - 3 Kasım 1969, İstanbul), Türk millî futbolcu, asker, veteriner hekim, siyasetçi ve 1955-58 yılları arasındaki Fenerbahçe Spor Kulübü başkanı. Zeki Rıza Sporel, Türk milli futbol takımının ilk golünü atmış, Fenerbahçe’de oynadığı 18 yılda 352 maçta 473 gol atarak, maç başına 1.34’lük gol oranı sağlamış ve Türk futbolunda en fazla gol atan oyunculardan birisi olarak Türk futbolunda tarihe geçmiştir.² Soyadı kanunu sonrası kendisine bizatihi Atatürk tarafından Sporel soyismi verilmiştir.

Futbolculuk kariyeri

28 Şubat 1898 tarihinde İstanbul'da doğdu. Babası, Mızıka-yı Hümayun Kolağası Ali Rıza Bey'di. Eğitimine Selimiye Kışlası’nda bulunan Mülkiye Baytar Mekteb-i Alisi‘nde başladı ancak daha sonrasında ise Bursa Askeri İdadisi’ne nakil oldu ve askeri baytar olarak okulu bitirdi. 1912-13 sezonunda; ağabeyi, Fenerbahçeli futbolcu Hasan Kâmil Bey’in de etkisinde kalarak Fenerbahçe‘nin genç takımına 14 yaşında katılmıştır. Burada 1916’ya kadar yetişip, A takıma 17 yaşında yükseldi. Birinci takımdaki ilk maçını 17 Kasım 1916’da, Üsküdar Anadolu‘ya karşı oynamış ve Fenerbahçe’nin 7-0 galip geldiği bu maçta henüz çocuk yaştaki Zeki Rıza Sporel, 4 gol atmıştır. Fenerbahçe birinci takımında 18 yıl boyunca forma giymiş, 352 maçta 473 gol atarak, maç başına 1.34’lük gol oranı sağlamış ve Türk futbolunda en fazla gol atan futbolcular arasında tarihe geçmiştir.³ Türkiye millî futbol takımı formasını 16 kez giydi. 10 kez kaptanlık yaptı. 26 Ekim 1923'te Romanya ile oynanan ve 2-2 berabere sonuçlanan Türkiye millî takımının ilk maçında 2 gol atarak millî takımın ilk golcüsü olarak tarihe geçti. Millî takıma toplam 15 gol kazandırdı. Millî takımın Finlandiya'yı 4-2 yendiği maçta Türkiye'nin 4 golünü de atarak bu konudaki rekoru uzun zaman elinde tuttu. Futbolu 1934'te bıraktı. Soyadı kanunu çıktıktan sonra, soyadı bizzat Mustafa Kemal Atatürk tarafından verilmiştir.⁴ Tenis dalında Türkiye'yi temsil etti. Yöneticilik yaptı. Türkiye Su Sporları Federasyonu ve Fenerbahçe Spor Kulübü başkanlıklarında (1955-1958) bulundu. Ayrıca Fenerbahçe ile Galatasaray arasındaki ezeli rekabette Galatasaray ağlarına tam 33 gol atarak kırılması çok güç bir rekora imza atmıştır. Kardeşleri ünlü futbolcular Hasan Kâmil Sporel ve Arif Sporel. 1921 yılında Galatasaray'ın yurt dışı turunda Galatasaray forması ile mücadele etmiş, Werder Bremen, FC Köln, FC Saarbrücken ve FC Lausanne Sport maçlarında goller atmıştır.⁵

1933'te Türkiye Futbol Şampiyonası'na İstanbul şampiyonu olarak katılan Fenerbahçe'nin finalde karşılaştığı İzmirspor'a karşı 2 gol atıp takımının tarihindeki ilk Türkiye şampiyonluğunda doğrudan katkıda bulunmuştur.⁶

Kariyer istatistikleri

Millî takım golleri

<table> <thead> <tr class="header"> <th>#</th> <th>Tarih</th> <th>Stadyum</th> <th>Rakip</th> <th>Skor</th> <th>Sonuç</th> <th>Turnuva</th> </tr> </thead> <tbody> <tr class="odd"> <td>1.</td> <td>26 Ekim 1923</td> <td><a href="Taksim_Stadyumu" title="wikilink">Taksim Stadyumu</a>, <a href="İstanbul" title="wikilink">İstanbul</a>, <a href="Türkiye" title="wikilink">Türkiye</a></td> <td></td> <td>2–2</td> <td>Beraberlik</td> <td><a href="Hazırlık_maçı" title="wikilink">Hazırlık maçı</a></td> </tr> <tr class="even"> <td>2.</td> <td>26 Ekim 1923</td> <td>Taksim Stadyumu, İstanbul, Türkiye</td> <td></td> <td>2–2</td> <td>Beraberlik</td> <td>Hazırlık maçı</td> </tr> <tr class="odd"> <td>3.</td> <td>17 Haziran 1924</td> <td><a href="Töölön_Pallokenttä" title="wikilink">Töölön Pallokenttä</a>, <a href="Helsinki" title="wikilink">Helsinki</a>, <a href="Finlandiya" title="wikilink">Finlandiya</a></td> <td></td> <td>2–4</td> <td>Galibiyet</td> <td>Hazırlık maçı</td> </tr> <tr class="even"> <td>4.</td> <td>17 Haziran 1924</td> <td>Töölön Pallokenttä, Helsinki, Finlandiya</td> <td></td> <td>2–4</td> <td>Galibiyet</td> <td>Hazırlık maçı</td> </tr> <tr class="odd"> <td>5.</td> <td>17 Haziran 1924</td> <td>Töölön Pallokenttä, Helsinki, Finlandiya</td> <td></td> <td>2–4</td> <td>Galibiyet</td> <td>Hazırlık maçı</td> </tr> <tr class="even"> <td>6.</td> <td>17 Haziran 1924</td> <td>Töölön Pallokenttä, Helsinki, Finlandiya</td> <td></td> <td>2–4</td> <td>Galibiyet</td> <td>Hazırlık maçı</td> </tr> <tr class="odd"> <td>7.</td> <td>19 Haziran 1924</td> <td>Reval Stadyumu (Kalevi aed), <a href="Tallinn" title="wikilink">Tallinn</a>, <a href="Estonya" title="wikilink">Estonya</a></td> <td></td> <td>1–4</td> <td>Galibiyet</td> <td>Hazırlık maçı</td> </tr> <tr class="even"> <td>8.</td> <td>19 Haziran 1924</td> <td>Reval Stadyumu (Kalevi aed), Tallinn, Estonya</td> <td></td> <td>1–4</td> <td>Galibiyet</td> <td>Hazırlık maçı</td> </tr> <tr class="odd"> <td>9.</td> <td>22 Haziran 1924</td> <td><a href="LSB_Stadions" title="wikilink">LSB Stadions</a>, <a href="Riga" title="wikilink">Riga</a>, <a href="Letonya" title="wikilink">Letonya</a></td> <td></td> <td>1–3</td> <td>Galibiyet</td> <td>Hazırlık maçı</td> </tr> <tr class="even"> <td>10.</td> <td>22 Haziran 1924</td> <td>LSB Stadions, Riga, <a href="Letonya" title="wikilink">Letonya</a></td> <td></td> <td>1–3</td> <td>Galibiyet</td> <td>Hazırlık maçı</td> </tr> <tr class="odd"> <td>11.</td> <td>22 Haziran 1924</td> <td>LSB Stadions, Riga, Letonya</td> <td></td> <td>1–3</td> <td>Galibiyet</td> <td>Hazırlık maçı</td> </tr> <tr class="even"> <td>12.</td> <td>1 Mayıs 1925</td> <td><a href="Stadionul_Romcomit" title="wikilink">Stadionul Romcomit</a>, <a href="Bükreş" title="wikilink">Bükreş</a>, <a href="Romanya" title="wikilink">Romanya</a></td> <td></td> <td>1–2</td> <td>Galibiyet</td> <td>Hazırlık maçı</td> </tr> <tr class="odd"> <td>13.</td> <td>2 Ekim 1925</td> <td>Taksim Stadyumu, İstanbul, Türkiye</td> <td></td> <td>1–2</td> <td>Mağlubiyet</td> <td>Hazırlık maçı</td> </tr> <tr class="even"> <td>14.</td> <td>14 Ekim 1927</td> <td>Taksim Stadyumu, İstanbul, Türkiye</td> <td></td> <td>3–1</td> <td>Galibiyet</td> <td>Hazırlık maçı</td> </tr> <tr class="odd"> <td>15.</td> <td>14 Ekim 1927</td> <td>Taksim Stadyumu, İstanbul, Türkiye</td> <td></td> <td>3–1</td> <td>Galibiyet</td> <td>Hazırlık maçı</td> </tr> <tr class="even"> <td>10 Şubat 2010 itibarıyla<a href="#fn1" class="footnote-ref" id="fnref1" role="doc-noteref">1</a></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> </tr> </tbody> </table> <section class="footnotes footnotes-end-of-document" role="doc-endnotes"> <hr /> <ol> <li id="fn1" role="doc-endnote"><a href="#fnref1" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> </ol> </section>

Futbol sonrası

VIII. Dönem (Milletvekilliği reddedilmiştir: 6 Aralık 1946) ve X. Dönem İstanbul, IX. Dönem Rize Milletvekili seçilmiştir.⁷

Hakkındaki iddialar

Sporel'in Millî Mücadele döneminde, muvazzaf baytar olduğu hâlde ve kendisine orduya katılması emri verilmesine karşın Millî Mücadele karşıtı Kuvâ-yi İnzibâtiye hareketine katılması sonucu Harp Divanı tarafından ordudan atıldığı iddia edilmiştir. Zeki Rıza ise yaptığı savunmada o dönem eşi hasta olduğu ve eşine bakacak bir kimse bulunmadığı ve savaşın sonucu beklediği için çağrıya yanıt vermediğini söylemiştir. Bunun üzerine verilen kararda Sporel'in milletvekilliği düşürülmüştür.⁸